De ouders van Jan (omwille van redenen van privacy hebben we ervoor gekozen om de namen aan te passen) moeten zich kortelings verantwoorden voor de politierechter. Er wordt hen verweten dat ze hebben nagelaten te waken over de goede naleving van de leerplicht door hun zoon. Deze laatste was ingeschreven in het huisonderwijs. Toen hij zich verzette tegen de verplichte testen, werd zijn verdere inschrijving geweigerd en kregen de ouders een verplichting opgelegd om hem in te schrijven in een erkende school. De ouders hebben deze verplichting naast zich neergelegd. Voor hen vormen zowel de (verplichte) testen als de (verplichte) school een inbreuk op het leerrecht van hun zoon. Dat laatste hadden ze graag ook even aan de controlerende instanties voorgelegd, maar ze zijn nooit gehoord geweest. Vandaag geven wij hen een forum . . .

                                     
                                           AUTONOOM LEREN
         (wat we graag eens aan de controlerende instanties hadden kunnen uitleggen)

De school – als een door de overheid gecontroleerde instelling die elkeen verplicht om zich naar een gemeenschappelijk leerplan te vormen – is een vrij revolutionair gegeven. Voorheen, gedurende duizenden jaren en ook vandaag nog in bepaalde culturen, leerde de overgrote meerderheid van de “kinderen” de nodige levensvaardigheden en kennis door actief deel te nemen aan de wereld van de “volwassenen”. Zelfs de concepten “kind” en “volwassene” zijn vrij recent. Juister is dus om te zeggen dat kleintjes deel uitmaakten van de grote wereld (of de wereld van de grote mensen).
Elke dag worden we om de oren geslagen met discours die er op gericht zijn de impact van de school uit te breiden; om het aantal schooluren op te trekken, de schoolintrede te vervroegen en nieuwe eindtermen toe te voegen aan het leerplan. Terwijl er pakweg 20 jaar geleden nog sprake was van een groeiende consensus onder pedagogen om de school in te perken. Maar we hebben intussen een (economische) crisis gekend … en het veiligheidsdiscours heeft zich opgedrongen (“het gevaar voor terroristische aanslagen”). En jongeren hebben – zeker eens geschoold! – weinig middelen om zich te verweren tegen deze aanvallen en de instrumentalisering hun leren. De (verplichte) school is er echter niet gekomen zonder slag of stoot; in heel Europa hebben honderdduizenden jongeren zich gemobiliseerd tegen hun inlijving en/of hun weg verdergezet, voorbij de schoolpoort. Laat ons verder ook niet vergeten dat de korte geschiedenis van de geschoolde maatschappij nogal wat zwarte, gitzwarte pagina's bevat!

Net als de (verplichte) school is het concept “kind” lang niet van alle tijden. Kinderbescherming … Als het zo goed leven zou zijn onder de voogdij, dan zou dat wel geweten zijn, niet?! Waarom zouden zoveel vrouwen, “zwarten”, gekoloniseerden, … zich dan met zoveeI overgave en inzet gevochten hebben om zich ervan te bevrijden? Niet zolang geleden nog werden er hier mensen – zonder enige schaamte! – opgesloten en tentoongesteld (expo 1958, Brussel), en was de gehuwde vrouw voor de wet “handelingsonbekwaam”. Dit alles gebasseerd op eenzelfde retoriek, misprijzen en grond … als deze die de jongeren vandaag in de verstikkende en weinig benijdenswaardige positie van “het kind” duwt. Niet dat we geloven dat de geschiedenis een logische lijn volgt – de geschiedenis heeft geen zin –, maar alleen als het jongeren (en andere beesten) betreft kun je nog zonder enig risico op afkeuring of verzet stellen dat het hier geen “mensen” betreft. Kinderen tellen niet mee, hebben geen eigen wil, zijn enkel in wording, zijn geen individuen, … Of zoals een progressief en humanistisch pedagoog het laatst nog verwoorde in z'n boek: “met de geboorte komt er 'iets' in de wereld …”. En daarmee zitten we dan weer heel dicht bij die zwarte bladzijden …

Voor ons (en gelukkig zijn we toch niet helemaal alleen, ook al krijgen de dissidente stemmen ook in deze steeds minder ruimte) is er net sprake van “kindermishandeling”, daar waar er geen erkenning is van de “autonomie” van de nieuwkomer, daar waar er misprijzen is van zijn of haar mogelijkheden en kunnen. Elk kind heeft recht op, en nood aan, ondersteuning en verzorging, maar ook aan erkenning en vertrouwen. Erkenning van wat hij/zij is; een wezen met een (zekere) autonomie, met capaciteiten, met wensen, met … een persoonlijke wil. Daar waar er een gebrek is aan aandacht en begrip voor de specifieke, individuele noden van de andere en/of een gebrek aan erkenning en vertrouwen ten aanzien van zijn of haar capaciteiten is er sprake van mishandeling!

Het autonoom leren vertrekt vanuit die erkenning van de andere, van dit vertrouwen in de andere. De jongere (het individu) is de motor van zijn leren in een rijke en gevarieerde omgeving, hij/zij staat ten volle IN de wereld, beweegt zich in de samenleving, … In deze context kan het opzoeken van een “leermeester”, het gebruik van “leerboeken” of ander “didactisch materiaal” perfect deel uitmaken van het leerparcours van een jongere, voor zover deze zelf vragende partij is en zich elk moment kan 'uitschrijven'. De afwezigheid van elke verwachting, controle, leerplicht, … heeft enkel als doel om het vertrouwen niet te schaden; het vertrouwen in zichzelf te vrijwaren. Elkeen wordt geboren met een enorme leerdrang (of leefdrang, zo u wilt), een wil om te ontdekken, om deel te zijn van. Vertrouwen voedt deze wil, dit leren. De school daarentegen leert ons net dat we niet kunnen leren zonder dwang, zonder meester, zonder … school. De school vernietigt onze aangeboren leerdrang. Tenzij in enkele uitzonderlijke gevallen bedreigt of beter, verpulvert de school het vertrouwen in zichzelf! Wat blijft er over van onze leerhonger als we eindelijk de schoolbanken verlaten? De school problematiseert het leren. Ironisch genoeg heeft ze haar bestaansrecht grotendeels te danken aan die problematisering. Waar nodig gaat ze daartoe ook – steeds meer – medicaliseren. Dit alles voor een zeer erbarmelijk resultaat op het vlak van de overdracht van vaardigheden en kennis! Je zou haast gaan denken dat de voornaamste missie van de school niet in die overdracht van kennis en vaardigheden ligt, maar wel in de controle, de isolatie, de opsluiting, de onderwerping, de verknechting, … van jongeren?! We willen hier echter niet het proces maken van de school; vandaag staan wij terecht. We hadden gewoon gehoopt dat u misschien ook eens naar ons zou luisteren, alvorens ons te dagvaarden …

De ouders van Jan Weltevree.
(als een evidentie, werd deze tekst opgesteld in overleg met Jan)

de achterflap:

Nooit leren we meer dan in de voorschoolse periode en toch wordt algemeen aangenomen dat de school hét instituut is dat ons tot leergierige, competente en levensvaardige mensen maakt. Waar komt die mythe vandaan en bestaat er zoiets als een leven en een leren zonder school?


Leven zonder school verkent de boeiende levens van ont-scholers en laat zien waarom de leer- en gedragsproblemen van je kinderen meer te maken hebben met de school dan met je kind.

Kritiek op de opvoeding :

-Escape from Childhood, John Holt, HoltGWS 2013.
-La domination adulte, Yves Bonnardel, Myriadis, 2015.
-Les enfants d’abord, Christiane Rochefort, Grasset, 1976.
-Het geminachte kind, Guus Kuijer, Synopsis, 1987.
-Het drama van het begaafde kind, Alice Miller, Rainbow Pockets, 2002.
-Het recht van een kind op respect. Janusz Korczak, Uitgeverij SWP, 2007.
-Schwarze Pädagogik, Katharina Rutschky, Ullstein, 2001.
-Anti-pädagogik, Ekkehard von Braunmühl, Beltz, 1975.
-Kindheit: ein Begriff wird mündig, Martin Schröder, Drachen Verlag, 1992.
-Oui, la nature humaine est bonne!, Olivier Maurel, Robert Laffont, 2009.
-La Violence éducative: un trou noir dans les sciences humaines, Olivier Maurel, Broché, 2012.
-Weg met de opvoeding, René Görtzen, Boom, 1984.
-Pour l’abolition de l’enfance, Shulamith Firestone, Tahin Party, 2007.
-Pour une naissance sans violence, Frédérick Leboyer, Points, 2011.
-Le concept du continuum, Jean Liedloff, Ambre, 2006.


Ontscholing:

-Insoumission à l’école obligatoire, Catherine Baker, Tahin Party, 2006.
-Les cahiers au feu, Catherine Baker, Bernard Barrault, 1992.
-Instead of Education, John Holt, Sentient Publications, 2004.
-Free to live, Pam Laricchia, Living Joyfully Enterprises, 2013.
-Free to learn, Pam Laricchia, Living Joyfully Enterprises, 2012.
-The unschooling handbook, Mary Griffith, Three Rivers Press, 1998.
-How Children Fail, John Holt, Da Capo Press, 1982.
-How Children Learn, John Holt, Da Capo Press, 1983.
-Learning All the Time, John Holt, Da Capo Press, 1989.
-Ontscholing van de maatschappij, Ivan Illich, Het Wereldvenster, 1981.
-Free to learn, Peter Gray, Basic Books, 2013.
-Comme des invitées de marque, Léandre Bergeron, l’Instant Présent, 2014.
-Et je ne suis jamais allé à l’école, André Stern, Actes Sud, 2011.
-La fin de l’éducation?, Jean-Pierre Lepri, l’Instant Présent, 2012.
-L’apprentissage informel expliqué à mon inspecteur, Claudia Renau, l’Instant Présent, 2012.
-The Unschooling Unmanual, Jan Hunt e.a., The Natural Child Project, 2008.
-La fabrique de l’impuissance 2, Charlotte Nordmann, Éditions Amsterdam, 2007.
-The Teenage Liberation Handbook, Grace Llewellyn, Lowry House, 1998.
-Avertissement aux écoliers et lycéens, Raoul Vaneigem, Mille et une nuits, 1998.
-Mort de l’école, Reimer Everett, Fleurus, 1972.
-L’enseignement ne sert à rien, Pierre-Bernard Marquet, Editions ESF, 1978.
-Libres enfants de Summerhill, Alexander S. Neill, La Découverte, 2004.
-Le maître ignorant, Jacques Rancière, 10/18, 2004.
-L’école contre la vie, Edmond Gilliard, F. Roth, 1942.

-Être et devenir / Being and Becoming (dvd), Clara Bellar, l’Instant Présent, 2015.
-Avec conviction, sans espoir (dvd), Léandre Bergeron, Crea-Apprendre la vie, 2014.
-Schooling the world (dvd), Carol Black, Lost People Films, 2010.

Aanvullende literatuur :

-Le pédagogue n’aime pas les enfants, Henri Roorda, Mille-et-une-nuits, 2012.
-L’enfant et la raison d’Etat, Philippe Meyer, Editions du Seuil, 1977.
-De enige en zijn eigendom, Max Stirner, 2012 (www.max-stirner.be).
-Kind, Jules Vallès, De Geus, 1993 (roman).
-Quand j’avais cinq ans je m’ai tué, Howard Buten, France Loisirs, 1983 (roman).
-Growing Up Absurd: Problems of Youth in the Organized Society, Paul Goodman, Vintage Books, 1960.

Leve de vakantie!


De 'Grote Vakantie' is eindelijk begonnen. De nodige media-aandacht en de   repressie hebben het fenomeen luxeverzuim blijkbaar tot aanvaardbare proporties herleid. De School ritmeert weer ons leven tot de laatste dag en het gebrek aan elke vorm van lesinhoud is geen reden om te gaan snipperen; twaalf jaren lang is het van de eerste september tot de eerste juli school. Zolang de pedagogische tanker niet gekeerd wordt, is dat zo en niet anders. Dat is één van die vele zekerheden waarover onze jeugd – en hun ouders – zich alvast geen zorgen moet maken. Nu is het tijd voor die andere zekerheid: de 'Grote Vakantie'! Twee maanden geen opgelegde lessen, huiswerk, leerdoelen … De 'Grote Vakantie', dat is gewoon 'vrij zijn van (schoolse) verplichtingen'. Dat is een houvast, een zekere tegenpool van de 'School'. Tenminste dat was het …


Ik kan moeilijk zeggen dat ik een gelukkige jeugd heb gehad. Ik bedank ook voor de reactionaire mode die wilt dat het vroeger allemaal beter was en voor nostalgie naar een onbezonnen en zorgeloze jeugd moet je ook niet bij mij zijn. Maar als wij Grote Vakantie hadden, dan hadden wij ook écht Grote Vakantie. Je had de School en de Grote Vakantie, dat waren twee zekerheden waaraan niet zomaar getornd werd. Tenzij je herexamens had, werd de School voor twee maanden 'on hold' gezet. Had je herexamens dan werd er in de Grote Vakantie ingebroken, dat voelde niet lekker. Niemand liep echt warm voor die inbraak. Dat kon zeker nooit de norm worden, meenden we.


Enkele tientallen jaren later lijkt het wel dat eens de soep op is, men met eenzelfde gretigheid het ene flauwe afkooksel na het andere blijft opdienen. Of je er nu van lust of niet; je kunt er niet genoeg van eten, want je wordt er sterk van! Terwijl ik dacht dat – abstractie makend van de sport- en scoutskampen, de toneel- en knutselworkshops, de speelpleinwerkingen, de nodige bijlessen … – we vandaag zouden gewekt worden door het nieuws van horden jongeren die de vrijheid vieren, stonden de lange wachtrijen voor de schaarse plekjes aan de 'Zomerschool' de hele dag vooraan in het nieuws. De wachtrijen voor de School krijgen een zomerse variant en de schoolse inbreuken in de 'Grote Vakantie' worden de nieuwe norm.


De School is op alle mogelijke manieren steeds meer aan de Grote Vakantie gaan vreten. We gunnen onze kinderen geen moment van rust meer en zelf worstelen we steeds meer met “een nijpend tekort aan opvang”. De Grote Vakantie is voor de meeste gezinnen van een welkome verademing tot een crisissituatie verworden. Een crisis kan echter ook gezien worden als een uitnodiging om het over een andere boeg te gooien. Misschien moeten we de Grote Vakantie maar eens in ere herstellen. Waarom zouden we niet even vakantie nemen van die dolle bedoening, om wat meer met onze kinderen te gaan dollen? Waarom zouden we niet eens even vrij nemen van de School, vrij nemen van onze verplichtingen, onze kinderen vrij geven en de Grote Vakantie een kans geven? Misschien vinden we elkaar weer. Misschien krijgen we de smaak te pakken en is het niet langer de Grote Vakantie die plaats moet ruimen voor de School, maar de School die plaats moet maken voor een zeer Grote Vakantie. Het lijkt mij het proberen waard …


Gezien de achteruitgang van onze kennis van het Frans, kan het wellicht geen kwaad om deze tekst af te sluiten met een mondje Frans. Voor de kritische lezersters – uit 'Le Plat Pays' of uit het land van de 'jus de oranje' – die de drang voelen om te struikelen over een mogelijke vorm van taalimperialisme, weet dat ik niet begonnen ben. De School heeft decennialang actief aan de zuivering en standaardisering van onze taal gewerkt en vandaag zet de zomerschool dat werk verder. Vergeef me, dat is wat ik onthou van de berichtgeving van vandaag, maar dat is voer voor een andere keer. Want al schiet er voor de meeste jongeren niet veel meer van over en laat de berichtgeving weinig ruimte voor hoop …
Het is verdomme – verdiend of niet – VAKANTIE!


L'école est finie, pourvu que ça dure!

Freddy Bonnu.