Gedagvaarde ouders over AUTONOOM LEREN

De ouders van Jan (omwille van redenen van privacy hebben we ervoor gekozen om de namen aan te passen) moeten zich kortelings verantwoorden voor de politierechter. Er wordt hen verweten dat ze hebben nagelaten te waken over de goede naleving van de leerplicht door hun zoon. Deze laatste was ingeschreven in het huisonderwijs. Toen hij zich verzette tegen de verplichte testen, werd zijn verdere inschrijving geweigerd en kregen de ouders een verplichting opgelegd om hem in te schrijven in een erkende school. De ouders hebben deze verplichting naast zich neergelegd. Voor hen vormen zowel de (verplichte) testen als de (verplichte) school een inbreuk op het leerrecht van hun zoon. Dat laatste hadden ze graag ook even aan de controlerende instanties voorgelegd, maar ze zijn nooit gehoord geweest. Vandaag geven wij hen een forum . . .

                                     
                                          

                                       AUTONOOM LEREN
        
           (wat we graag eens aan de controlerende instanties hadden kunnen uitleggen)

De school – als een door de overheid gecontroleerde instelling die elkeen verplicht om zich naar een gemeenschappelijk leerplan te vormen – is een vrij revolutionair gegeven. Voorheen, gedurende duizenden jaren en ook vandaag nog in bepaalde culturen, leerde de overgrote meerderheid van de “kinderen” de nodige levensvaardigheden en kennis door actief deel te nemen aan de wereld van de “volwassenen”. Zelfs de concepten “kind” en “volwassene” zijn vrij recent. Juister is dus om te zeggen dat kleintjes deel uitmaakten van de grote wereld (of de wereld van de grote mensen).
Elke dag worden we om de oren geslagen met discours die er op gericht zijn de impact van de school uit te breiden; om het aantal schooluren op te trekken, de schoolintrede te vervroegen en nieuwe eindtermen toe te voegen aan het leerplan. Terwijl er pakweg 20 jaar geleden nog sprake was van een groeiende consensus onder pedagogen om de school in te perken. Maar we hebben intussen een (economische) crisis gekend … en het veiligheidsdiscours heeft zich opgedrongen (“het gevaar voor terroristische aanslagen”). En jongeren hebben – zeker eens geschoold! – weinig middelen om zich te verweren tegen deze aanvallen en de instrumentalisering hun leren. De (verplichte) school is er echter niet gekomen zonder slag of stoot; in heel Europa hebben honderdduizenden jongeren zich gemobiliseerd tegen hun inlijving en/of hun weg verdergezet, voorbij de schoolpoort. Laat ons verder ook niet vergeten dat de korte geschiedenis van de geschoolde maatschappij nogal wat zwarte, gitzwarte pagina's bevat!

Net als de (verplichte) school is het concept “kind” lang niet van alle tijden. Kinderbescherming … Als het zo goed leven zou zijn onder de voogdij, dan zou dat wel geweten zijn, niet?! Waarom zouden zoveel vrouwen, “zwarten”, gekoloniseerden, … zich dan met zoveeI overgave en inzet gevochten hebben om zich ervan te bevrijden? Niet zolang geleden nog werden er hier mensen – zonder enige schaamte! – opgesloten en tentoongesteld (expo 1958, Brussel), en was de gehuwde vrouw voor de wet “handelingsonbekwaam”. Dit alles gebasseerd op eenzelfde retoriek, misprijzen en grond … als deze die de jongeren vandaag in de verstikkende en weinig benijdenswaardige positie van “het kind” duwt. Niet dat we geloven dat de geschiedenis een logische lijn volgt – de geschiedenis heeft geen zin –, maar alleen als het jongeren (en andere beesten) betreft kun je nog zonder enig risico op afkeuring of verzet stellen dat het hier geen “mensen” betreft. Kinderen tellen niet mee, hebben geen eigen wil, zijn enkel in wording, zijn geen individuen, … Of zoals een progressief en humanistisch pedagoog het laatst nog verwoorde in z'n boek: “met de geboorte komt er 'iets' in de wereld …”. En daarmee zitten we dan weer heel dicht bij die zwarte bladzijden …

Voor ons (en gelukkig zijn we toch niet helemaal alleen, ook al krijgen de dissidente stemmen ook in deze steeds minder ruimte) is er net sprake van “kindermishandeling”, daar waar er geen erkenning is van de “autonomie” van de nieuwkomer, daar waar er misprijzen is van zijn of haar mogelijkheden en kunnen. Elk kind heeft recht op, en nood aan, ondersteuning en verzorging, maar ook aan erkenning en vertrouwen. Erkenning van wat hij/zij is; een wezen met een (zekere) autonomie, met capaciteiten, met wensen, met … een persoonlijke wil. Daar waar er een gebrek is aan aandacht en begrip voor de specifieke, individuele noden van de andere en/of een gebrek aan erkenning en vertrouwen ten aanzien van zijn of haar capaciteiten is er sprake van mishandeling!

Het autonoom leren vertrekt vanuit die erkenning van de andere, van dit vertrouwen in de andere. De jongere (het individu) is de motor van zijn leren in een rijke en gevarieerde omgeving, hij/zij staat ten volle IN de wereld, beweegt zich in de samenleving, … In deze context kan het opzoeken van een “leermeester”, het gebruik van “leerboeken” of ander “didactisch materiaal” perfect deel uitmaken van het leerparcours van een jongere, voor zover deze zelf vragende partij is en zich elk moment kan 'uitschrijven'. De afwezigheid van elke verwachting, controle, leerplicht, … heeft enkel als doel om het vertrouwen niet te schaden; het vertrouwen in zichzelf te vrijwaren. Elkeen wordt geboren met een enorme leerdrang (of leefdrang, zo u wilt), een wil om te ontdekken, om deel te zijn van. Vertrouwen voedt deze wil, dit leren. De school daarentegen leert ons net dat we niet kunnen leren zonder dwang, zonder meester, zonder … school. De school vernietigt onze aangeboren leerdrang. Tenzij in enkele uitzonderlijke gevallen bedreigt of beter, verpulvert de school het vertrouwen in zichzelf! Wat blijft er over van onze leerhonger als we eindelijk de schoolbanken verlaten? De school problematiseert het leren. Ironisch genoeg heeft ze haar bestaansrecht grotendeels te danken aan die problematisering. Waar nodig gaat ze daartoe ook – steeds meer – medicaliseren. Dit alles voor een zeer erbarmelijk resultaat op het vlak van de overdracht van vaardigheden en kennis! Je zou haast gaan denken dat de voornaamste missie van de school niet in die overdracht van kennis en vaardigheden ligt, maar wel in de controle, de isolatie, de opsluiting, de onderwerping, de verknechting, … van jongeren?! We willen hier echter niet het proces maken van de school; vandaag staan wij terecht. We hadden gewoon gehoopt dat u misschien ook eens naar ons zou luisteren, alvorens ons te dagvaarden …

De ouders van Jan Weltevree.
(als een evidentie, werd deze tekst opgesteld in overleg met Jan)